De Belgische Staat beging een fout door wetgeving uit te vaardigen die strijdig is met de Richtlijn 2001/23/EG van de Raad van 12 maart 2001. Dat besliste het arbeidshof Antwerpen, afdeling Hasselt in een arrest van 24 maart 2021. Meer bepaald is het oude artikel 61, § 4 van de Wet Continuïteit Ondernemingen (WCO) in strijd met de richtlijn. Omwille van deze fout veroordeelt het arbeidshof de Belgische Staat tot betaling van schadevergoeding wegens het verlies van een kans aan een werknemer die niet werd overgenomen bij een gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag.

De procedure van gerechtelijke reorganisatie biedt ondernemingen in moeilijkheden verschillende mogelijkheden. Eén hiervan is de zogenaamde ‘Gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag’. Titel 4 – hoofdstuk 4 van de WCO regelde deze vorm van gerechtelijke reorganisatie. Op het geschil voor het arbeidshof was de versie van de WCO van toepassing die gold vóór de wijziging door de wet van 27 mei 2013.

Artikel 61, § 4 van de WCO, zoals van toepassing op de betwisting, bepaalde dat de keuze van de werknemers die hij wenst over te nemen, bij de verkrijger berust. Deze keuze moest bepaald worden door technische, economische en organisatorische redenen en gebeuren zonder verboden differentiatie, inzonderheid ingegeven door de activiteit uitgeoefend als vertegenwoordiger van het personeel in de overgedragen onderneming of het overgedragen deel van onderneming. In de overdracht waarop het arrest van 24 maart 2021 betrekking heeft, maakte de verkrijger gebruik van dit recht om te kiezen welke werknemers hij overnam.  Dat waren er 164, ongeveer twee derde van het personeel.

Een van de werknemers die niet werd overgenomen, startte een procedure voor de arbeidsrechtbank Antwerpen, afdeling Hasselt. Zij vorderde een opzeggingsvergoeding van de verkrijger. Later dagvaardde zij de Belgische Staat in gedwongen tussenkomst. De arbeidsrechtbank verwierp de vorderingen. De werknemer tekende hoger beroep aan.

De werknemer wierp de vraag op of artikel 61, § 4 van de WCO verenigbaar was met de Europese richtlijn 2001/23/EG. Met een tussenarrest van 14 augustus 2017 stelde het arbeidshof Antwerpen, afdeling Hasselt het Europees Hof van Justitie hierover een prejudiciële vraag. Het verzocht het Hof van Justitie zich uit te spreken over de vraag of het keuzerecht voor de overnemer uit artikel 61, § 4 van de WCO, in overeenstemming was met de Europese Richtlijn 2001/23/EG, in het bijzonder met de artikelen 3 en 5 hiervan.

Met arrest van 16 mei 2019 beantwoordde het Hof van Justitie deze vraag ontkennend. De Richtlijn 2001/23/EG moet zo worden uitgelegd dat zij zich verzet tegen een nationale wettelijke regeling die bij overdracht van een onderneming in het kader van een procedure van gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag, bepaalt dat de verkrijger het recht heeft om te kiezen welke werknemers hij overneemt. Het Hof van Justitie oordeelde in essentie dat de Belgische regeling van het keuzerecht te weinig garanties biedt om werknemers tegen een ongerechtvaardigd ontslag te beschermen. Zij verplicht de verkrijger niet om (vooraf) aan te tonen dat de ontslagen in het kader van de overgang aan technische, economische of organisatorische redenen te wijten zijn.

Na dit arrest boog het arbeidshof zich opnieuw over de zaak. De werknemer deed ondertussen afstand van haar vordering tegen de verkrijger. Zij richtte zich nog uitsluitend tot de Belgische Staat en vorderde schadevergoeding op grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de overheid. De werknemer begrootte haar schade op het bedrag van de opzeggingsvergoeding, waarop zij recht zou hebben gehad bij ontslag door de verkrijger.

Volgens het arbeidshof was artikel 61, § 4 van de WCO niet vatbaar voor een richtlijnconforme uitlegging. Dit zou een uitlegging contra legem van het nationale recht zijn. Het stelde vast dat de Belgische Staat een fout beging. Zij vaardigde immers wetgeving uit die strijdig was met de artikelen 3 en 4 van de Richtlijn 2001/23/EG.

Om in overeenstemming te zijn met de richtlijn, was het wegvallen van het keuzerecht van de werkgever volgens de werknemer het enige alternatief. Hierdoor zou de verkrijger, zonder de schending van de richtlijn, haar werkgever zijn geworden. De weigering haar verder te werk te stellen, zou dan aanleiding hebben gegeven tot de betaling van een opzeggingsvergoeding.

Het arbeidshof volgde dit standpunt niet. Een ander rechtmatig en richtlijnconform alternatief is een Belgische regeling die de verkrijger verplicht vooraf aan te tonen dat de ontslagen in het kader van de overgang te wijten zijn aan technische, economische of organisatorische redenen die wijzigingen voor de werkgelegenheid met zich meebrengen en die geen intrinsiek verband houden met de overgang. Gelet op dit alternatief, is er geen oorzakelijk verband tussen de fout van de Belgische Staat en de beweerde schade, namelijk het verlies van de dienstbetrekking. Het arbeidshof wees de in hoofdorde gevorderde schadevergoeding dan ook af.

Het arbeidshof kende de werknemer wel een schadevergoeding toe wegens het verlies van een reële kans op tewerkstelling bij de verkrijger. Het schatte de kans dat de ondernemingsrechtbank de door de verkrijger ingeroepen redenen niet zou hebben aanvaard, echter laag in. Het arbeidshof kende de werknemer dan ook slechts een schadevergoeding toe die het ex aequo et bono raamde op 1.000,00 euro.

De volledige tekst van het arrest van 24 maart 2021 en van het tussenarrest van 14 augustus 2017 is beschikbaar op de website van het arbeidshof  Antwerpen.

Samenvatting

Het arbeidshof Antwerpen kent een stadsarbeider van de stad Mortsel verschillende vergoedingen toe naar aanleiding van zijn ontslag. De arbeider weigerde te werken op een plek waar volgens hem asbest aanwezig was. Het arbeidshof beslist dat  deze weigering geen ontslag wegens dringende reden rechtvaardigt. Volgens het hof was het ontslag ingegeven door de syndicale overtuiging van de betrokkene en ging het om een represaille.

De stad Mortsel ontsloeg de arbeider in september 2017. De voornaamste reden die zij hiervoor inriep, was zijn herhaalde weigering om te werken in een loods op Fort IV. Nadat hij er opnieuw brokstukjes asbest en asbestverdacht stof had opgemerkt, weigerde de arbeider de volgende dag het werk in de loods aan te vatten. De stad Mortsel beschouwde dit als een ‘zuivere bevelsweigering zonder enige grondslag’.

In juni 2019 veroordeelde de arbeidsrechtbank Antwerpen de stad Mortsel tot betaling van een opzeggingsvergoeding, een schadevergoeding wegens discriminatie en een vergoeding wegens misbruik van ontslagrecht. Met zijn arrest van 28 januari 2021 bevestigt het arbeidshof Antwerpen deze beslissing.

Volgens het arbeidshof bewees de stad Mortsel niet dat de arbeider een wettig bevel negeerde. Het stelde vast dat de stad Mortsel niet betwistte dat er asbestverdacht materiaal was aangetroffen. Zij toonde niet aan dat zij de voorziene procedure volgde alvorens de arbeider te bevelen het werk te hervatten Er was dus geen sprake van een ongerechtvaardigde werkweigering, ook niet gelet op eventuele vroegere feiten. Omdat de stad Mortsel de betrokkene onterecht wegens dringende reden ontsloeg, is zij hem een opzeggingsvergoeding verschuldigd.

De arbeider was vakbondsafgevaardigde. Volgens het arbeidshof was de werkweigering hier onlosmakelijk mee verbonden. De stad Mortsel weerlegde niet dat het ontslag was ingegeven door zijn syndicale overtuiging. Het arbeidshof achtte het ontslag derhalve in strijd met de antidiscriminatiewetgeving. Bovendien ging het om een represaille. De arbeider had het immers opgenomen voor de veiligheid van zijn collega’s en van zichzelf. Door hem om die reden te ontslaan, maakte de stad Mortsel misbruik van haar ontslagrecht.

Op vraag van 5 representatieve vakorganisaties en 2 kaderleden bevestigt het arbeidshof dat ook de kaderleden in aanmerking moeten worden genomen om het aantal effectieve en plaatsvervangende mandaten van de vakbondsafvaardiging in de exploitatiezetel van de onderneming te bepalen en dat ook kaderleden het mandaat van vakbondsafgevaardigde kunnen uitoefenen.

Het arbeidshof beslist vooreerst dat het rechtsmacht heeft om hierover te oordelen. De eis betreft geen collectief geschil, maar een individueel geschil over rechten die voortvloeien uit een collectieve arbeidsovereenkomst.

Vervolgens besluit het arbeidshof dat de uitsluiting van de kaderleden uit het toepassingsgebied van de cao van 4 mei 1999 die het statuut regelt van de syndicale afvaardiging van het bediendenpersoneel in de ondernemingen van het paritair comité voor de bedienden in de scheikundige nijverheid, een ongrondwettige discriminatie vormt.

De bepalingen van de cao die deze uitsluiting bevatten, zijn dus nietig. Deze nietigheid leidt niet tot de nietigheid van de volledige cao. De onrechtmatig uitgesloten groep werknemers kan genieten van dezelfde bescherming, voordelen, mogelijkheden of rechten als de andere werknemers. 

Het arbeidshof aanvaardt het verweer niet dat kaderleden hun belangen kunnen verdedigen en dus geen behoefte hebben aan collectief georganiseerde bijstand. Deze bewering wordt door niets ondersteund. Er is dan ook geen redelijke verantwoording voor het verschil in behandeling.

Ten einde de verspreiding van corona-virus (COVID-19) tegen te gaan, worden er in het arbeidshof een aantal maatregelen genomen.

Als u naar het gerechtsgebouw moet komen, dient u de algemene veiligheidsregels in acht te nemen (respect voor de veiligheidsafstand, regelmatig handen wassen). Het dragen van een mondmasker is verplicht behoudens andere instructies van de voorzitter.

Zittingen

Alle zittingen gaan door in het gerechtsgebouw. Uw zaak wordt op een bepaald uur opgeroepen waardoor vermeden wordt dat teveel mensen tegelijk in de zittingszaal aanwezig zijn. U ontvangt hierover een brief.

Partijen kunnen, op voorwaarde dat zij allemaal akkoord gaan, gezamenlijk verzoeken dat hun zaak zonder pleidooien in beraad wordt genomen op de zitting waarop ze werd vastgesteld. Een verzoek hiertoe wordt via e-Deposit bezorgd.

Neerleggen verzoekschriften, conclusies, stukken en brieven en inzage dossier

(Conclusies, stukken en brieven worden bij voorkeur via e-deposit neergelegd (https://access.eservices.just.fgov.be/edeposit/nl/login) of via de post. Het neerleggen via e-deposit is gratis.

NIEUW: Ook verzoekschriften om beroep aan te tekenen kunnen uitzonderlijk en tijdelijk neergelegd worden via e-deposit. Het volstaat om dit verzoekschrift neer te leggen met nummer 1970/AA/70 (voor de afdeling Antwerpen) of 1970/AH/70 (voor de afdeling Hasselt) met vermelding “brief”. U ontvangt een ontvangstbewijs en wordt op de hoogte gebracht van het algemene rolnummer dat uw zaak heeft gekregen. De rolnummers 1970/AA/70 en 1970/AH/70 worden enkel gebruikt om u toe te laten het verzoekschrift via e-deposit neer te leggen.

De verzoekschriften zullen niet op de algemene rol worden ingeschreven dan na ontvangst van het bewijs van betaling van het bedrag van 20 euro aan het Begrotingsfonds voor de juridisch tweedelijnsbijstand, tenzij voor wie van deze betaling vrijgesteld is.

Dit kan door een storting van 20 euro op volgende rekening:

• Voor de afdeling Antwerpen: BE85 6792 0090 7006
• Voor de afdeling Hasselt :  BE29 6792 0085 4664

(laatste update 5 november 2020)

Wie interesse heeft om op het arbeidshof te komen werken, kan terecht op www.selor.be.

Je vindt er alle informatie, ook over andere jobs bij de overheid.

Na registratie bij Selor krijg je informatie over hoe je moet solliciteren en welke testen je moet afleggen.

Verzoekschrift hoger beroep - afdeling Antwerpen

Verzoekschrift hoger beroep - afdeling Hasselt

Verzoekschrift hoger beroep collectieve schuldenregeling - afdeling Antwerpen

Verzoekschrift hoger beroep collectieve schuldenregeling - afdeling Hasselt