De arbeidsrechtbank is een gespecialiseerde rechtbank. Zij heeft heel wat bevoegdheden inzake arbeidsrecht en sociaal zekerheidsrecht. Daarnaast heeft de arbeidsrechtbank een aantal bevoegdheden die voorzien zijn in bijzondere wetten.
9 arbeidsrechtbanken
Zetel van de arbeidsrechtbanken.
De arbeidsrechtbanken zijn georganiseerd per rechtsgebied van een hof van beroep.
Er zijn 9 arbeidsrechtbanken, namelijk in Antwerpen, Gent, Leuven, Brussel Nederlandstalig, Brussel Franstalig, Eupen, Luik, Waals-Brabant en Henegouwen.
Een arbeidsrechtbank kan bestaan uit één of meer afdelingen.
Kamers en samenstelling.
Een arbeidsrechtbank heeft verschillende kamers die ofwel door een alleenzetelend rechter worden voorgezeten of door een alleenzetelend rechter, die door twee rechters in sociale zaken wordt bijgestaan.
Meer informatie over de samenstelling van het rechtscollege, vindt u onder 'zittende magistraten'.
Openbaar Ministerie.
In iedere arbeidsrechtbank is er een arbeidsauditeur die het ambt van Openbaar Ministerie waarneemt. De arbeidsauditeur wordt bijgestaan door een afdelingsauditeur, één of meer eerste substituten-arbeidsauditeurs en één of meer substituut-arbeidsauditeurs.
Meer uitleg vindt u onder 'staande magistraten'.
Griffie.
Meer uitleg over de griffier en de griffie vindt u onder 'griffier" en 'griffie".
Bevoegdheden.
De arbeidsrechtbank is een gespecialiseerde rechtbank en heeft hoofdzakelijk bijzondere bevoegdheden.
De arbeidsrechtbank is niet bevoegd voor strafzaken. Deze zaken worden behandeld door de correctionele rechtbank en de politierechtbank.
Bevoegdheden arbeidsrechtbank
De belangrijkste bijzondere bevoegdheden zijn:
- arbeidsrechtelijke geschillen;
- arbeidsongevallen en beroepsziekten;
- sociale zekerheid met betrekking tot werknemers en leerlingen, zelfstandigen en mindervaliden;
- collectieve schuldenregeling;
- geschillen inzake aanvullende pensioenen.
Hierna volgen een aantal voorbeelden die in de wet zijn vastgelegd.
Zo is de arbeidsrechtbank exclusief bevoegd voor:
- de toepassing van administratieve sancties bepaald bij de wetten en verordeningen;
- de behandeling van de geschillen betreffende de sociale identiteitskaart;
- de behandeling van de geschillen betreffende de compensatoire vergoeding bedoeld in de wet van 1 augustus 1985 houdende sociale bepalingen;
- de behandeling van de geschillen betreffende de individuele bestuurshandelingen inzake het verlenen, het schorsen en het intrekken van de erkenning als havenarbeider.
Samenstelling arbeidsrechtbank
Het ambt van "voorzitter" wordt toegewezen voor een leidinggevende functie in verschillende rechtscolleges.
In de rechtbanken van eerste aanleg, de ondernemingsrechtbanken en de arbeidsrechtbanken bestaat een hiërarchische structuur.
De rechtbank van eerste aanleg bestaat uit:
- een voorzitter;
- al naargelang het geval, geen, één of meer afdelingsvoorzitters;
- één of meer ondervoorzitters;
- één of meer rechters.
De ondernemingsrechtbank bestaat uit :
- één voorzitter
- een of meer afdelingsvoorzitters (behalve in de rechtbanken zonder afdelingen)
- een of meer ondervoorzitters (afhankelijk van de wettelijke vastgestelde personeelsformatie)
- rechters (beroepsmagistraten)
- rechters in ondernemingszaken, die onder hen een voorzitter in ondernemingszaken aanwijzen (geen beroepsmagistraten).
De arbeidsrechtbank bestaat uit:
- een voorzitter;
- al naargelang het geval, geen, één of meer afdelingsvoorzitters;
- één of meer ondervoorzitters;
- één of meer rechters;
- meerdere rechters in sociale zaken (geen beroepsmagistraten).
De voorzitter wordt bijgestaan door één of meer afdelingsvoorzitters en staat in voor de algemene leiding van de rechtbank.
De afdelingsvoorzitter staat in voor de dagelijkse leiding van de rechtbank, onder gezag van de voorzitter en heeft een aantal specifieke bevoegdheden.
Hij kan zich voor de leiding en organisatie laten bijstaan door één of meer ondervoorzitters.
De structuur van het Hof van Cassatie ziet er als volgt uit:
- eerste voorzitter;
- voorzitter;
- afdelingsvoorzitter;
- raadsheren.
Sinds de gerechtelijke hervorming van 2013 bestaat er ook een voorzitter van de vrederechters en de rechters in de politierechtbank. Binnen het arrondissement leidt, organiseert en coördineert deze voorzitter de vredegerechten en de politierechtbanken.
De structuur van de vredegerechten en politierechtbanken ziet er als volgt uit:
- een voorzitter voor alle vredegerechten en de politierechtbank van het arrondissement;
- een ondervoorzitter die zelf rechter in de politierechtbank is als de vrederechter voorzitter is, of omgekeerd;
- de vrederechters en de rechters in de politierechtbank.
De afdelingsvoorzitter van het Hof van Cassatie wordt gekozen onder de raadsheren van het Hof van Cassatie.
De organisatiestructuur van het Hof van Cassatie, ziet er als volgt uit:
- eerste voorzitter;
- voorzitter;
- afdelingsvoorzitters;
- raadsheren.
Meer informatie over de afdelingsvoorzitter in de rechtbank van eerste aanleg, de arbeidsrechtbank en de ondernemingsrechtbank, vindt u onder de rubriek "voorzitter".
In de vredegerechten en politierechtbank, de rechtbanken van eerste aanleg, de ondernemingsrechtbanken en de arbeidsrechtbanken bestaat een hiërarchische structuur.
De rechtbank van eerste aanleg bestaat uit:
- een voorzitter;
- één of meer ondervoorzitters;
- één of meer rechters.
De ondernemingsrechtbank bestaat uit:
- een voorzitter;
- één of meer ondervoorzitters;
- één of meer rechters;
- meerdere rechters in ondernemingszaken (geen beroepsmagistraten).
De arbeidsrechtbank bestaat uit:
- een voorzitter;
- één of meer ondervoorzitters;
- één of meer rechters;
- meerdere rechters in sociale zaken (geen beroepsmagistraten).
De vredegerechten en politierechtbanken bestaan uit:
- een voorzitter voor alle vredegerechten en de politierechtbank van het arrondissement samen;
- een ondervoorzitter, die zelf rechter in de politierechtbank is als de voorzitter vrederechter is, of omgekeerd;
- de vrederechters en de rechters in de politierechtbank.
De rechter spreekt recht. Met de term 'rechter' wordt meestal een magistraat van de rechterlijke macht bedoeld. De rechter is wettelijk verplicht een oordeel uit te spreken over een geschil, dat hem voorgelegd wordt. Daarbij houdt de rechter rekening met:
- de wet;
- de rechtspraak;
- de rechtsleer;
- de gewoonte.
De rechters zetelen in verschillende rechtbanken, zoals de rechtbank van eerste aanleg, de ondernemingsrechtbank en de arbeidsrechtbank.
De taak van deze rechters is verschillend al naargelang het soort rechtbank.
Een rechter in een hof van beroep, een arbeidshof of het Hof van Cassatie wordt officieel 'raadsheer' genoemd.
De rechters die vonnissen vellen, worden 'de zittende magistratuur' genoemd omdat ze tijdens het proces zitten.
Tijdens het proces in de rechtbank zetelt de rechter alleen. In bepaalde zaken zetelen de rechters met drie magistraten.
In de ondernemingsrechtbank en de arbeidsrechtbank nemen naast de rechter nog twee niet-professionele rechters plaats.
De arbeidsrechtbank bestaat uit kamers waarin behalve de voorzitter die een beroepsmagistraat is, niet-professionele magistraten zetelen. Deze laatste zijn benoemd door de Koning op voorstel van sociale organisaties van werkgevers, zelfstandigen en werknemers om de beroepsrechter te helpen bij het beoordelen van de zaak. Zij worden 'rechters in sociale zaken' of 'sociale rechters' genoemd.
Als de arbeidsrechtbank een geschil behandelt tussen een arbeider en zijn werkgever, wordt de beroepsrechter bijgestaan door een sociale rechter van de arbeidersorganisatie en een sociale rechter van een werkgeversorganisatie.
De formele voorwaarden om benoemd te worden tot rechter in sociale zaken zijn opgenomen in het gerechtelijk wetboek :
- om benoemd te worden tot werkend rechter in sociale zaken moet de kandidaat volle 25 jaar oud zijn;
- voor Nederlandstalige rechtbanken moeten de kandidaten in het bezit zijn van een studiegetuigschrift of diploma van het Nederlands onderwijs;
- voor Franstalige rechtbanken moeten de kandidaten in het bezit zijn van een studiegetuigschrift of diploma in het Frans onderwijs.
Het ambt van "rechter in sociale zaken" is onverenigbaar met de uitoefening van een bij verkiezing verleend openbaar mandaat, met enige bezoldigde openbare functie of openbaar ambt van politieke of administratieve aard, met het ambt van notaris of van gerechtsdeurwaarder, met het beroep van advocaat, met de militaire stand en met de geestelijke stand.
De benoeming geldt voor een periode van vijf jaar en kan na iedere termijn voor vijf jaar verlengd worden.
De rechters oefenen hun ambt niet langer uit als ze de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt en worden bijgevolg in rust gesteld.
Het gaat meestal om advocaten, notarissen of universiteitsprofessoren.
De plaatsvervangende rechter wordt door zijn benoeming een magistraat.
In een politierechtbank en vredegerecht wordt de plaatsvervangende rechter ook respectievelijk plaatsvervangend rechter in de politierechtbank en plaatsvervangend rechter in het vredegerecht genoemd.
De arbeidsrechtbank heeft zijn eigen 'Openbaar Ministerie': het arbeidsauditoraat. Het arbeidsauditoraat voert de opdrachten uit van het Openbaar Ministerie voor alle materies die onder de bevoegdheid van de arbeidsrechtbanken vallen.
In geschillen die door de arbeidsrechtbank worden behandeld, is het arbeidsauditoraat al naargelang het geval al dan niet verplicht om tussenbeide te komen en brengt dan het advies uit over de geschillen. In het algemeen is de tussenkomst van het arbeidsauditoraat verplicht als het geschil betrekking heeft op de rechten van de burger in verband met sociale zekerheid en sociale bijstand.
Bij een inbreuk tegen de sociale strafwetten treedt het arbeidsauditoraat tegen de overtreder op als openbare aanklager. Dit gebeurt voor de correctionele rechtbank.
Het arbeidsauditoraat staat onder leiding van de arbeidsauditeur, die wordt bijgestaan door zijn eerste substituten en substituten.
In elke ressort is minstens één auditoraat.
Er zijn in totaal 9 arbeidsauditoraten.
Aan het hoofd van een arbeidsauditoraat staat een arbeidsauditeur. Indien het arbeidsauditoraat één of meer afdelingen heeft, wordt de arbeidsauditeur bijgestaan door één of meer afdelingsauditeurs.
De arbeidsrechtbank heeft zijn eigen 'openbaar ministerie': het arbeidsauditoraat. Het arbeidsauditoraat voert de opdrachten uit van het Openbaar Ministerie voor alle materies die onder de bevoegdheid van de arbeidsrechtbanken vallen.
In geschillen die door de arbeidsrechtbank worden behandeld, is het arbeidsauditoraat naargelang het geval al dan niet verplicht om tussenbeide te komen en brengt het advies uit over de geschillen.
In het algemeen is de tussenkomst van het arbeidsauditoraat verplicht wanneer het gaat over de rechten van de burger in verband met sociale zekerheid en sociale bijstand.
Het arbeidsauditoraat staat onder leiding van de arbeidsauditeur, die wordt bijgestaan door zijn eerste substituten-arbeidsauditeur en substituten-arbeidsauditeur.
De arbeidsrechtbank heeft zijn eigen 'openbaar ministerie': het arbeidsauditoraat.
Het arbeidsauditoraat voert de opdrachten uit van het Openbaar Ministerie voor alle materies die onder de bevoegdheid van de arbeidsrechtbanken vallen. In geschillen die door de arbeidsrechtbank worden behandeld, is het arbeidsauditoraat naargelang het geval al dan niet verplicht om tussenbeide te komen en brengt het advies uit over de geschillen.
In het algemeen is de tussenkomst van het arbeidsauditoraat verplicht wanneer het gaat over de rechten van de burger in verband met sociale zekerheid en sociale bijstand.
Het arbeidsauditoraat staat onder leiding van de arbeidsauditeur, die wordt bijgestaan door zijn eerste substituten-arbeidsauditeur en substituten-arbeidsauditeur.
Algemeen.
Er is één griffie en dus ook één hoofdgriffier per rechtscollege.
Bij de uitvoering van zijn taken, wordt hij bijgestaan door één of meer griffiers-hoofden van dienst, griffiers en administratief personeel.
Vredegerechten en politierechtbanken.
Er is per arrondissement één hoofdgriffier voor de vredegerechten en de politierechtbank samen. Zowel in de politierechtbank als in de vredegerechten wordt de arrondissementele hoofdgriffier bij de uitvoering van zijn taken bijgestaan door één of meer griffiers-hoofden van dienst, griffiers en administratief personeel.
De afdelingsgriffier heeft de leiding over de griffie van de afdeling.
Onverminderd de taken en bijstand die de griffiers vervullen, neemt de griffier-hoofd van dienst, onder het gezag en toezicht van de hoofdgriffier, deel aan de leiding van de griffie.
De hoofdgriffier kan een of meer griffiers-hoofden van dienst aanwijzen als afdelingsgriffier om hem bij te staan bij de leiding van een afdeling.
De griffier vervult de griffietaken en staat de magistraat bij in alle verrichtingen van diens ambt.
Op deze regel wordt slechts een uitzondering gemaakt, namelijk wanneer de griffier om dringende redenen niet aanwezig kan zijn.
De griffier heeft volgende taken:
- het openstellen van de griffie voor het publiek;
- het voeren van de boekhouding van de griffie;
- het verlijden van de akten waarmee hij belast is, het bewaren van de minuten, registers en alle akten van het gerecht waarbij hij is aangesteld en het geven van uitgiften, uittreksels of afschriften;
- het bewaren van de rechtsdocumentatie inzake wetgeving, rechtspraak en rechtsleer ten behoeve van de rechters;
- het opmaken van de tabellen, statistieken en andere documenten, waarmee hij bij wet of besluit belast is; het bijhouden van de registers en repertoria;
- het zorgen voor de bewaring van de waarden, documenten en voorwerpen die krachtens de wet ter griffie zijn neergelegd;
- het nemen van passende maatregelen om alle archiefbescheiden die hij onder zijn beheer heeft in goede staat te bewaren, om ze te ordenen en te inventariseren, ongeacht hun vorm, structuur en inhoud.
De griffier verleent ook bijstand aan de magistraat:
- hij bereidt de taken van de magistraat voor;
- hij is aanwezig op de terechtzitting;
- hij notuleert het verloop van de rechtszaken en de uitspraken;
- hij geeft akte van de verschillende formaliteiten waarvan de vervulling moet worden vastgesteld en verleent er authenticiteit aan;
- hij stelt de dossiers van de rechtspleging op en ziet, in het kader van zijn bevoegdheid, toe op de naleving van de geldende regelgeving.
Er zijn één of meer griffiers aanwezig in elk rechtscollege (vredegerecht, politierechtbank, rechtbank van eerste aanleg, ondernemingsrechtbank, arbeidsrechtbank enz.)
Algemeen
De griffie bestaat meestal uit een hoofdgriffier, één of meer griffiers-hoofden van dienst, één of meer griffiers en griffiepersoneel.
De griffier heeft niet alleen administratieve taken zoals het verloop van de zitting opvolgen, documenten opstellen of afschriften geven. Daarnaast is hij ook een volwaardige medewerker van de rechter en officieel bewaarder van veel documenten. In die zin werkt hij mee aan het vlotte verloop van alle activiteiten op het rechtscollege.
Het takenpakket van de griffier kan verschillen naargelang het soort rechtbank (vredegerecht, rechtbank eerste aanleg, arbeidsrechtbank, enz.).
In de griffie wordt er vaak nog ander personeel tewerkgesteld, zoals assistenten en medewerkers.
Vredegerecht.
Elk vredegerecht heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank. De hoofdgriffier wordt bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de vredegerechten. In elk plaatselijk vredegerecht zal de hoofdgriffier bovendien een plaatselijk leidinggevende griffier aanwijzen om hem bij te staan in de dagelijkse leiding van die griffie. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).
Politierechtbank.
Elke politierechtbank heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank. De hoofdgriffier wordt in de meeste arrondissementen bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de politierechtbank, die hij kan aanwijzen tot leidinggevende van een afdeling van de politierechtbank. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).
Indien u meer informatie wenst over de specifieke rol van een advocaat, kunt u terecht op de website van de Orde van Vlaamse Balies.
Daar vindt u een beschrijving van zijn taken. Bovendien vindt u hier hoeveel het ereloon van een advocaat bedraagt en hoe u een advocaat kan kiezen.
Er bestaan verschillende ordes, namelijk:
- de Orde van advocaten, in ieder gerechtelijk arrondissement, behoudens in Brussel waar er een Nederlandstalige orde is en een Franstalige orde;
- de Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie;
- de Orde van Vlaamse Balies en de Ordre des barreaux francophones et germanophone.
Tenslotte bestaat er ook nog een Federale Raad van de balies.
De Federale Raad van de balies bestaat uit tien leden van wie er telkens vijf respectievelijk, voor een termijn van twee jaar, eenmaal hernieuwbaar, afgevaardigd worden door de Orde van Vlaamse balies en de Ordre des barreaux francophones et germanophone. De Raad wordt voorgezeten door de stafhouder van de Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie.
De advocaten die minstens 10 jaar bij de balie zijn ingeschreven en slagen voor het examen van de Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie, kunnen door de Koning benoemd worden tot advocaat bij het Hof van Cassatie. Het aantal advocaten bij het Hof van Cassatie is zeer beperkt.
Er kunnen referendarissen worden aangesteld in de hoven van beroep, de arbeidshoven en de verschillende rechtbanken. Zij staan de magistraten van de zetel bij, maar zijn zelf geen magistraten.
Er zijn ook referendarissen bij het Hof van Cassatie die zowel de raadsheren als de leden van het Parket-Generaal bijstaan.
De referendarissen bereiden het juridisch werk van de magistraten voor en volgen daarbij hun aanwijzingen. Zij mogen evenwel geen griffietaken uitvoeren.
De referendarissen staan onder het gezag en toezicht van de korpschef van het rechtscollege waaraan zij zijn aangesteld.
Procedures arbeidsrechtbank
Wat is een sociale zaak?
Een sociale zaak is gebaseerd op een geschil tussen een gerechtigde en de overheid of een verzekeringsinstelling over arbeidsongevallen en beroepsziekten, over sociale zekerheid voor werknemers (o.a. ziekte, werkloosheid, kinderbijslag en pensioen) en voor zelfstandigen en over sociale bijstand (o.a. uitkeringen van OCMW, tegemoetkomingen aan personen met een handicap, zorgverzekering).
In het Belgisch recht worden ook de zaken betreffende de collectieve schuldenregeling en geschillen tussen werkgevers en werknemers over bijvoorbeeld een ontslag als een sociale zaak beschouwd’.
Ook collectieve schuldenregeling en geschillen tussen werkgevers en werknemers (over een ontslag, over achterstallig loon, …) worden behandeld door de arbeidsrechtbanken en arbeidshoven en worden aldus als een sociale zaak beschouwd.
Hoe verloopt een sociale zaak?
De sociaal verzekerde die bij de arbeidsrechtbank hoger beroep instelt, moet in principe geen gerechtskosten betalen.
De inleiding van het geding gebeurt via een verzoekschrift en de zaak wordt op de rol gebracht zonder dat rolrechten moeten worden betaald.
Behoudens uitzonderingen worden de gerechtskosten zoals het getuigengeld, de kosten van deskundigenonderzoek en de rechtsplegingsvergoeding, betaald door de instellingen die belast zijn met de toepassing van de wetgeving inzake sociale zekerheid.
Ook het hoger beroep tegen een vonnis van de arbeidsrechtbank kan kosteloos gebeuren door middel van een verzoekschrift.
De sociaal verzekerde moet wel de kosten van zijn eigen advocaat betalen, tenzij hij beroep kan doen op kosteloze bijstand.
De vordering inzake sociale zekerheid kan ingesteld worden door middel van een verzoekschrift.
Daarnaast zijn er ook andere mogelijkheden, zoals de dagvaarding en de vrijwillige verschijning. Door de voordelen van de verzoekschriftprocedure worden deze vormen echter minder gebruikt.
Het verzoekschrift moet in principe binnen een termijn van drie maanden worden ingesteld na kennisgeving van de betwiste juridische akte.
Op deze regel zijn er evenwel uitzonderingen, bijvoorbeeld de vordering tot schadeloosstelling voor een beroepsziekte en geschillen inzake arbeidsovereenkomsten.
Het is aangewezen u hieromtrent goed te informeren.
Na ontvangst van het verzoekschrift, roept de griffier de partijen op om te verschijnen op een zitting. De datum wordt door de rechter vastgelegd.
De partijen verschijnen in persoon of laten zich door hun advocaat vertegenwoordigen.
Daarnaast kan de partij zich ook op de zitting door een gemachtigde laten vertegenwoordigen, zoals de echtgenoot of een bloed- of aanverwant, een afgevaardigde van een representatieve organisatie van arbeiders of bedienden of een afgevaardigde van een sociale organisatie die de belangen behartigt van de groep personen die bij de wetgeving ter zake wordt bedoeld.
Er moet telkens wel voldaan worden aan een aantal voorwaarden.
De rechter kan een poging tot minnelijke schikking ondernemen.
De vordering van de zaak wordt zoals een burgerrechtelijke zaak behandeld, waarbij in sommige zaken (zoals de zaken van sociale zekerheid en sociale bijstand) de aanwezigheid van de arbeidsauditeur op de zitting verplicht is.
De arbeidsauditeur kan aan de minister of de bevoegde overheidsinstellingen inlichtingen vragen die nodig zijn voor de behandeling van de zaak.
De arbeidsauditeur geeft ook een gemotiveerd advies over het geschil dat voor de arbeidsrechtbank wordt behandeld.
De rechter kan een vonnis uitspreken alvorens recht te doen (tussenvonnis), hij kan een provisioneel vonnis of een eindvonnis uitspreken.
Bij een tussenvonnis kan de rechter bijvoorbeeld een deskundige aanstellen.
Bij een provisioneel vonnis kan de rechter een voorlopig bedrag toekennen in afwachting van een definitieve uitspraak.
Bij een eindvonnis doet de rechter volledig uitspraak over het geschil. De zaak wordt dan definitief gesloten, behoudens het instellen van bijvoorbeeld hoger beroep.
Wetgeving arbeidsrechtbank
Documentatie arbeidsrechtbank
